В истории исламской цивилизации под названиями «проникшие науки» («улуми дохила»), «чужие науки» («улуми бегона», «иноземные науки»), «аджамийские науки» («улуми аҷамӣ»), «неарабские науки» («улуми ғайриараб»), понимают свод наук, получивших распространение в разных регионах мусульманского мира в эпоху возникновения ислама. Распространение указанных наук осуществилось в основном благодаря деятельности переводчиков, поддержке и покровительству халифов и визирей, учреждению научных центров и медресе, крупных больниц и обсерваторий. Перевод первых образцов книг, относящихся к «иноземным наукам», приходится на вторую половину первого века хиджры, перевод пехлевийских произведений на арабский начался в 40-50-х годах VIII века. В последующие 150 лет на язык пророка ислама было переведено важнейшее доисламское научное наследие арийских и других развитых народов.
В статье предпринята попытка выявить и проанализировать степень греческого и сирийского, персидского и индийского влияния на арабскую цивилизацию.
тарҷума ба забони арабӣ, улуми дахила, тамаддуни исломӣ, улуми фалсафӣ, панду ахлоқ, осори тамаддунҳои қадим, Суқрот, Аббосиён, Ибни Надим, забони сурёнӣ
1. Абдулҳамид, Найир Нурӣ. Саҳми арзишманди Эрон дар фарҳанги ҷаҳон. Теҳрон, 1377. - Ҷ.2. - 1031саҳ.
2. Алиакбари Деҳхудо. Луғатнома. Нармафзор (CِD), таҳияи дуюм.
3. Алиасғари Ҳалабӣ. Таърихи тамаддун дар ислом. (Баррасиҳое чанд дар фарҳанг ва улуми ақлии исломӣ). Теҳрон, Асотир,1382. -552саҳ.
4. Дмитрий Гутос. Тафаккури юнонӣ, фарҳанги арабӣ. Наҳзати тарҷумаи китобҳои юнонӣ ба арабӣ дар Бағдод ва ҷомеаи оғозини аббосӣ. Тарҷумаи Муҳаммадсаиди Ҳиноии Кошонӣ. – Теҳрон: Нашри донишгоҳӣ, 1374.
5. Дулас Авлерӣ. Интиқоли улуми юнонӣ ба олами исломӣ. Тарҷумаи Аҳмад Ором. – Теҳрон: Нашри донишгоҳӣ, 1374.
6. Зайдон, Ҷурҷӣ. Таърихи тамаддуни ислом. Тарҷума ва нигориши Али Ҷавоҳиркалом. – Теҳрон: Амири кабир, 1372.
7. Зоҳидов Н. Адабиёти арабизабони форсу тоҷик аз истилои араб то аҳди Сомониён.- Хуҷанд: Раҳим Ҷалил, 1999.
8. Ибни Надим. Ал-Феҳрист. Тарҷумаи Ризо Таҷаддуд. – Теҳрон,1393/1973.
9. Иностранцев К.А. Сасанидские этюды. – СПб. 1909. – 140 с.
10. Муҳаммад Муҳаммадӣ. Таърих ва фарҳанги Эрон дар даврони интиқол аз асри сосонӣ ба асри исломӣ. Ҷ.4. – Теҳрон: Тўс, 1380.
11. Сафо, Забеҳуллоҳ. Ҳамосасароӣ дар Эрон. – Теҳрон: Амири кабир, 1366.
12. Салимов Н. Марҳалаҳои услубӣ ва таҳаввули анвоъи наср дар адабиёти форсу тоҷик (асрҳои IХ-ХIII). – Хуҷанд: Нури маърифат, 2002.
13. Ҳасани Пурниё. Эрони қадим. – Теҳрон, 1310ҳ. – С.120-121.