Рўйкардивижагиҳоипайвандакитобеъкунандаи «ки», китоимрўзсайритаҳаввулитулониеропуштисаркардааст, баррасӣшудааст. Забоншиносонтанҳобоишораияквазифаимаъмулион – тобеъкарданиҷумлаипайравбасарҷумламаҳдудмонда, азхусусивазифаҳоидигариинунсуриёварисервазифахомўшироихтиёркардаанд. Азинрў, дармақолакўшишшудааст, тоисботшавадпайвандакимавридиназардарзабонитоҷикӣ, баҷузинвазифаимаъмул, вазифаҳоидигаризиёдедорад. Муҳимтаринвамаъмултаринионҳамчунпайвандак (ки), ҷонишинисаволӣ (кӣ) ваҳиссача (-ки) истифодашуданашмебошад, кидармақолабооварданишоҳидазосориаҳдибостон, давраимиёнаванавасосноккардашудааст. Таъкидмегардад, ки дар давраи бостон пайвандаки «ки» суратҳои гуногун дошта, дар давраи миёна қисман гунаҳои ба ҳамдигар мушобеҳ (kē) – ро касб кардааст. Ҳамчунин муайян карда шудааст, ки сарчашмаи пайдоиши пайвандаки «ки» муштақ аз ҷонишини саволии kē буда, минбаъд доираи пайвандакҳои ҳаммаънояшро танг кардааст.
Калидвожаҳо: таърихизабонитоҷикиифорсӣ, пайвандак, таҳаввулизабон, унсурҳоиёварисервазифа, коркардҳоипайвандакитобеъкунандаи «ки», осориаҳдибостон, давраимиёнавадавраинав
1. Абулқосимӣ М. Таърихи мухтасари забони форсӣ /М.Абулқосимӣ. – Теҳрон, 1378. – 139 с.
2. Аттор Фаридаддун. Тазкират–ул–авлиё. Таҳия танзим ва баргардони матн М. Оқилова /Ф. Аттор. – Хуҷанд, 2009. – 700 с.
3. Баҳор М. Сабкшиносӣ. Баргардони Ш. Ф. Исрофилниё, Н. Саркоров/ М.Баҳор. – Душанбе: Бухоро, 2012. – 570 с.
4. Книга деяний Ардашира, сына Папака/ Транскрипция текста, перевод со среднеперсидского, введение, комментарий и глоссарий О.М.Чунаковой. – Москва, 1987.–163 с.
5. Муин М. Изофа / М. Муин. – Теҳрон, 1363. – 255 с.
6. Рошид М. Занд баҳманясн / М. Рошид – Теҳрон: Муассисаи мутолиот ва таҳқиқоти фарҳанг, 1370. – 400 с.
7. Румӣ Ҷалолуддин. Маснавии маънавӣ. Таҳия, танзим ва баргардони матн Баҳриддин Ализода ва Алӣ Муҳаммадии Хуросонӣ/Ҷ.Румӣ. – Теҳрон: Нашри замон, 2001. – 728 с.
8. Саймиддинов Д. Адабиёти паҳлавӣ / Д.Саймиддинов. – Душанбе, 2003. – 232 с.
9. Саймиддинов Д. Форсии бостон / Д.Саймиддинов. – Душанбе, 2007. – 190 с.
10. Сиёев Б. Таърихи ҷонишинҳои забони тоҷикӣ / Б.Сиёев. – Душанбе, 1972. – 235 с.
11. Содиқӣ А. Касраи изофа ба ҷои «ки» – и мавсулӣ / Содиқӣ А. // Фарҳангнависӣ. - № 11. – Теҳрон, 1395. – С.3-7.
12. Халилов А. Ҳиссачаҳо дар забони адабии ҳозираи тоҷик /А. Халилов. – Душанбе: Дониш, 1977. – 118 с.
13. Хонларӣ П.Н. Таърихи забони форсӣ / П.Н.Хонларӣ.– Ҷ.3. – Теҳрон, 1365. – 494 с.
14. Ҳасанов А. Таърихи забони тоҷикӣ. Иборат аз ду қисм. Қисми 1 / Ҳасанов А. – Хуҷанд : Нури маърифат, 2004. – 66 с.; Қисми 2. – Хуҷанд : Нури маърифат, – 2005. – 76 с.
15. Шарифова Ф. Таҳаввули ҷумлаи содаи забони тоҷикӣ. Қ.1 / Шарифова Ф. – Душанбе, 2012. – 224 с.
16. Шеваи ҷанубии забони тоҷикӣ. – Ҷ.2. – Душанбе: Дониш, 1982. – 231 с.
17. Hudson – Williams, T. A short Grammar of old Persian. Cardiff: the university of WALES Press Boards, 1963. – 250 с.