Баъзе мулоҳизаҳо роҷеъ ба мубтадо дар забонҳои англисӣ ва тоҷикӣ баррасӣ карда шудааст. Таърифҳои сершуморе, ки роҷеъ ба мубтадо мавҷуданд, ба риштаи таҳлил кашида шудаанд. Фикру мулоҳизаҳои мутахассисони забони англисӣ ва забоншиносони тоҷик дар бораи мақом ва мавқеи сараъзои ҷумла – мубтадо ва хабар таҳқиқ гардидааст. Зикр шудааст, ки роҷеъ ба ин масъала дар забоншиносӣ андешаҳои мухталиф мавҷуданд: як қисми олимон ҷонибдори дар ҷумла узви асосӣ будани хабар мебошанд; олимони дигар мубтадоро қисми асосии ҷумла мешуморанд; гурӯҳи севуми забоншиносон тарафдори “баробарӣ”-и мавқеи хабару мубтадо дар ҷумла мебошанд.Таъкид гардидааст, ки дар сохтори сатҳии ҷумла, мубтадо метавонад ҳазф шавад ё тамоман иштирок накунад. Аммо дар сатҳи умқӣ, мубтадо мавҷуд аст ва он аз контекст ё вазъияти муоширати шифоҳӣ муайян карда мешавад.
хабар, мубтадо, мубтадои сатҳӣ, мубтадои умқӣ, ҷумла, сарҷумла, хабарият
1. Аслидинов С. Дар бораи як намуди алоқаи мувофиқат дар забони адабии ҳозираи тоҷик / Аслидинов С. // Мактаби советӣ. – Душанбе. – 1972. - № 1. - С. 20-22.
2. Афсаҳзод А. Мувофиқати хабар бо мубтадои бо исмҳои ҷомеъ ифодаёфта / Афсаҳзод А. // Мактаби советӣ. – Душанбе. – 1969. - № 12. - С. 21-24.
3. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов / Ахманова О.С. - Москва: Советская энциклопедия, 1966. – 607 с.
4. Бурлакова В.В. Основы структуры словосочетания в современном английском языке. -Ленинград: Изд-во ЛГУ, 1975. – 128 с.
5. Виноградов В.В. Грамматика русского языка. Том II. Синтаксис. Ч. 2 / Виноградов В.В. – Москва, 1960. – 440 с.
6. Головин Б.Н. Введение в языкознание / Головин Б.Н. – Москва, 1977. – 311 с.
7. Грамматикаи забони адабии ҳозираи тоҷик. Ибора ва синтаксиси ҷумлаҳои содда. Қисми 2. - Душанбе, 1986. – 372 с.
8. Гумбольдт В. О различии строения человеческих языков и его влияние на духовное развитие человеческого рода / Перевод М. Билорского. – Санкт-Петербург, 1859. – 366 с.
9. Есперсен О. Философия грамматики / Есперсен О. –Москва: Иностранная литература, 1958. – 304 с.
10.Иззатмуродова С. Бо ибораҳои масдарӣ ифода ёфтани мубтадо / Иззатмуродова С. // Мактаби советӣ. – Душанбе, 1969. - № 3. – С. 9-11.
11.Ильиш Б.А. Современный английский язык / Ильиш Б.А. – Москва, 1948. – 347 с.
12.Қосимова М.Н. Очеркҳо оид ба синтаксиси ҷумлаҳои соддаи насри асри XI / Қосимова М.Н. – Душанбе, 1976. – 215 с.
13.Лингвистический энциклопедический словарь. – Москва, 1990. – 685 с.
14.Мещанинов И.И. Члены предложения и части речи / Мещанинов И.И. – Москва, 1957. – 322 с.
15.Пешковский А. М. Русский синтаксис в научном освещении / Пешковский А. М. - Москва, 1956. - 511 с.
16.Поспелов Н.С. О некоторых синтаксических категориях // Единицы разных уровней грамматического строя или их взаимодействия / Поспелов Н.С. – Москва, 1969. – 331 с.
17.Потебня А.А. Из записок по русской грамматике / Потебня А.А. – Москва, 1958. – 405 с.
18.Распопов И.П. Вопросы синтаксиса русского языка / Распопов И.П. – Уфа, 1968. – 135 с.
19.Рустамов Ш. Мушкилоти синтаксис / Рустамов Ш. – Душанбе, 1988. – 344 с.
20.Смирницкий А.И. Синтаксис английского языка / Смирницкий А.И. – Москва, 1957. – 286 с.
21.Чейф У.Д. Данное, контрастивность, определенность, подлежащее, топики и точка зрения // Новое в зарубежной лингвистике вып. XI / У.Д. Чейф. - Москва, 1982. – С. 277-317.
22.Шахматов А.А. Синтаксис русского языка / Шахматов А.А. – Москва, 1941. – 620 с.
23.Sandman M. Subject and Predicate: A Contribution to the theory of Syntax. Edinburgh University Press 1954. -250р.
24.Толис П. Тобистон / Толис П. – Душанбе, 1991. – 235 с.
25.Dickens Ch. Dombey and Son. – M., 1955. – 535 p.
26.Voynich E. The Gadfly. – M., 1956. – 343 p.