Предпринята попытка текстологического анализа мухаммаса Зоира Худжанди на газель Бедиля. Проведен сравнительный анализ текста мухаммаса в четырех изданиях книги «Учёные и литераторы Худжанда» А. Насриддинова (три таджикских и одно тегеранское издание) и двух изданий «Дивана» Бедиля. Сделан вывод, что Зоир Худжанди выбрал бейты для составления мухаммаса из двух разных газелей Бедиля, имеющих одинаковую рифму, размер и редиф. Уделено особое внимание проблеме кироатгузини – выбора варианта чтения, возникшего в результате особенностей арабской графики в процессе переложения текста на кириллицу. Высказаны предположения о причинах смешения газелей Бедиля с одинаковыми размером, рифмой и редифом в сборниках газелей Бедиля Дехлави. Рассматриваются проблемы текстологии мухаммаса Зоира Худжанди на газель Бедиля. Сопоставлен текст бейтов мухаммаса с изданиями диванов Бедиля и даны пояснения с точки зрения текстологии. Выяснено, что в тексте использованных бейтов и подлинных газелей имеются различия, и эти различия показаны с использованием сопоставления.
худжандский литературный круг ХVIII-XIX вв., Зоир Худжанди, мухаммас, газель, тазмин, Бедиль, текст, кироатгузини (выбор варианта чтения), А. Нарсиддинов
1.Абибов, А. Доираҳои адабии Бухорои Шарқӣ / А. Абибов.−Душанбе: Дониш, 1984.−240 с.
2.Амирқулов, С. Адабиёти тоҷик дар нимаи якуми асри XIX/ С. Амирқулов. - Душанбе, 1980
3.Амирқулов, С. Таҳаввули жанрҳои адабиёти тоҷик дар нимаи аввали асри XIX/ С. Амирқулов.−Душанбе: Деваштич, 2005.−128 с.
4.Бедил, Абдулқодир. Мунтахабот. Бо саъю кӯшиш ва муқаддимаву тавзеҳи Бобобек Раҳимӣ/ Абдулқодири Бедил.– Душанбе: Адиб, 2018.–480 с.
5.Бедил, Абдулқодир. Осор: иборат аз ҳашт ҷилд. Ҷилди сеюм. Ғазалиёт. Ҳозиркунандаи чоп: Саҳобиддин Сиддиқов/ Абдулқодири Бедил.–Душанбе: Адиб, 1991.–432 с.
6.Деҳлавӣ, Мавлоно Абдулқодири Бедил. Девон: иборат аз ду ҷилд. Ҷилди аввал. Ба тасҳеҳи Акбари Беҳдорванд / Мавлоно Абдулқодири Бедили Деҳлавӣ.–Теҳрон: Нигоҳ, 1386//2007.–703 с.
7.Имронов, С. Назаре ба мусаммати мухаммас / С.Имронов// Садои Шарқ.−1983.− № 4.−С. 89-95.
8.Каримов, У. Адабиёти тоҷик дар асри XVI / У.Каримов.−Душанбе: Дониш, 1985.−228с.
9.Мактуби С. Айнӣ ба Абдулғанӣ Мирзоев // Садои Шарқ, 1978.–№4.–158с: 114-119.
10.Мирзоев, А. Сайидо ва мақоми ӯ дар таърихи адабиёти тоҷик/ А. Мирзоев.–Сталинобод: Нашриёти давлатии Тоҷикистон, 1947.–197с.
11.Муҳтарам, Ҳоҷӣ Неъматуллоҳ. Тазкирату-ш-шуаро. Бо тасҳеҳу муқаддимаи Асғар Ҷонфидо/ Ҳоҷӣ Неъматуллоҳи Муҳтарам.– Душанбе: Дониш, 1975.– 369 с.
12. Насриддин, А. Донишмандон ва сухансароёни Хуҷанд./ А. Насриддин.−Хуҷанд: Нури маърифат, 2003.−436 с.
13.Насриддин А. Куллиёти осор (дар ҳафт муҷаллад). Ҷилди сеюм / А.Насриддин.–Хуҷанд: Хуросон, 2013.−584 с.
14.Нуров, Н. Баҳсе роҷеъ ба матншиносии як мухаммаси устод Айнӣ бар ғазали Бедил // Ахбори ДДҲБСТ. Силсилаи илмҳои гуманитарӣ.–Хуҷанд, 2018.– №3(76).– С.46-54.
15.Раҳмонов, Ш. Мусаммат, ташаккул ва таҳаввули он/ Ш. Раҳмонов. Душанбе: Дониш,1987.– 117 с.
16.Самарқандӣ, Ҳаким Сӯзанӣ. Девон. (Бо тасҳеҳ ва муқаддимаи доктор Носириддиншоҳ Ҳусайнӣ).- Теҳрон: Амири кабир, 1338.-502с.
17.Саъдиев, С. Сӯзанӣ ва муҳити адабии Самарқанди асри 12./ С. Саъдиев. –Душанбе: Дониш, 1974.-155с.
18.Хуҷандӣ, А. Н. Тазкираи шуарои Хуҷанд / А.Н. Хуҷандӣ.–Теҳрон: Маркази асноду хадамоти пажӯҳишии Вазорати умури хориҷа, 1384//2005.– 378 с.
19.Хуҷандӣ, А.Н. Тазкираи шуарои Хуҷанд. Ба кӯшиши Фахриддин Насриддинов.–Хуҷанд: Ношир, 2015.−512 с.
20.Ҳофиз, Шамсуддин Муҳаммад. Девони Ҳофиз. Бар асоси нусхаи Халхолӣ (827 ҳ.қ.) ва муқобала бо нусхаҳои Бодлиён (843 ҳ.қ.) -у Панҷоб (894 ҳ.қ.) ва мутобиқ бо нашри мувассақи чопӣ. Бо таҷдиди ҳуруфнигорӣ ва афзоиши ислоҳоту таълиқоту муқаддимаи ҷадид ба инзимоми кашфулаёбт ба кӯшиши Баҳоуддини Хуррамшоҳӣ (вероиши дуюм). Чопи панҷум / Шамсуддин Муҳаммад Ҳофиз.–Теҳрон: Дӯстон, 1385//2006.−68+668 с.