Рассмотрена проблема особенностей многофункциональных вспомогательных элементов таджикских говоров и их связи с языком наследия предков. На основе богатого материала из произведений литераторов Х-ХIII вв., а также географических и исторических памятников доказывается, что некоторые смысловые оттенки многофункциональных вспомогательных элементов сегодня не используются в письменной речи, но сохранились в отдельных говорах. Так, в средние века функциональная взаимозаменяемость несамостоятельных частей речи, особенно предлогов, была обычным явлением (предлог ба вместо предлогов бад, барои). В южных говорах таджикского языка зафиксировано использование предлога ва (диалектный вариант предлога ба) вместо предлога аз. Делается вывод, что в говорах произошло ограничение функций некоторых вспомогательных элементов, и, наоборот, отдельные элементы приобрели новые функции.
толковые словари, словари говоров, многофункциональные вспомогательные элементы, исконные простые предлоги, союзы, частицы, говор, смысловые оттенки
1.Аттор, Ф. Тазкират – ул – авлиё. Таҳия танзим ва баргардони матн М. Оқилова. – Хуҷанд, 2009. – 700 с.
2.Ашъори ҳамасрони Рӯдакӣ. Таҳияи матн ва луғоту тавзеҳот аз Худоӣ Шарифов ва Абдушукур Абдусатторов. – Душанбе: Адиб, 2007. – 480 с.
3. Байҳақӣ, А. Таърихи Байҳақӣ/А. Байҳақӣ. Таҳиягари матн, муаллифи муқаддима, ҳавошӣ ва феҳристҳо Сайфуллоҳи Муллоҷон. – Душанбе: Бухоро, 2014. – 774 с.
4.Байҳақӣ, А. Таърихи Байҳақӣ. Бо тасҳеҳи Алиакбари Фаёз. Теҳрон: Интишороти Ҳурмус, 1387 (2009 – и мелодӣ). Чопи аввал. – 10 + 990 с.
5. Ганҷавӣ, Н. Куллиёт (Хусраву Ширин). – Душанбе: Адиб, 2012. – 400 с.
6. Грамматикаи забони адабии ҳозираи тоҷик. Қ.1. – Душанбе:Дониш, 1985. – 356 с.
7. Деҳхудо, А. Луғатнома. Ҷилди 11. – Теҳрон: Муассисаи интишорот ва чопи Донишгоҳи Теҳрон, 1328.
8. Ровандӣ,М. Роҳат – ус – судур ва оят – ул – масрур. Тасҳеҳи Муҳаммад Иқбол ва Муҷтабо Минуӣ.– Теҳрон: Амири Кабир, 1364.
9. Розӣ, А. Равз – ул – ҷинон ва руҳул – ун ҷинон фи – тафсиру – л – Қуръон. Тасҳеҳи Муҳаммад Ҷаъфари Ёҳақӣ ва Муҳаммад Маҳдии Носеҳ.– Машҳад: Нашри Остони Қудси Разавӣ, 1374.
10. Румӣ, Ҷ. Маснавии маънавӣ. Таҳия танзим ва баргардони матн Баҳриддин Ализода. – Теҳрон: Нашри замон, 2001. – 728 с.
11. Рӯдакӣ, А. Ашъор. Таҳияву тадвини матн бо муқаддима ва луғоту тавзеҳот аз Расул Ҳодизода ва Алии Муҳаммадии Хуросонӣ. – Душанбе: Адиб, 2007. – 416 с.
12. Тарҷумаи «Тафсири Табарӣ» (дар як китоб ва ҳафт муҷаллад). Таҳия, тавзеҳот ва таълиқоти Н.Ю. Салимов, Н.Ш. Зоҳидов, Н.И. Ғиёсов, А.А. Ҳасанов, А. Самеев. – Душанбе: Бухоро, 2014. – 822 с.
13. Фарҳанги гӯишҳои ҷанубии забони тоҷикӣ. Мураттибон: М.Маҳмудов, Ғ.Ҷӯраев, Б.Бердиев. Муҳаррири масъул А.Мирбобоев. – Душанбе, 2012. – 946 с.
14. Фирдавсӣ, А. Шоҳнома (Ахтарони адаб). Ҷилдҳои 1, 2, 5. – Душанбе: Адиб, 2007 – 2010.
15. Ҳамадонӣ, Р. Ф. Ҷомеъ – ут – таворих. Тасҳеҳи Муҳаммад Мударриси Занҷонӣ. – Теҳрон:Нашри иттилоот, 1364.
16. ҲасановА. А. Унсурҳоилуғавӣ васарфиюнаҳвииосорисадаҳоиХ-Х111 даргӯишишимолӣ (бахшиФарғонаи ғарбӣ). –Хуҷанд: Нуримаърифат, 2003.- 253 с.
17. Ҳудуд – ул – олам мина – л – Машриқ ила – л – Мағриб. Таҳиякунандаи матн ва муаллифи пешгуфтор А.Ҳасанов. – Душанбе:Бухоро, 2014. – 587 с.
18. Шерозӣ, С. Гулистон (бар асоси тасҳеҳ ва табъи шодравон Муҳаммадалии Фурӯғӣ (бо маънии вожаҳо ва шарҳи ҷумлаҳову байтҳои душвор). Мураттиб ва баргардони матн Обиди Шакурзода. – Душанбе, 2009. – 345 с.
19. Шерозӣ, С. Ғазалиёт. Тасҳеҳи Муҳаммадалии Фурӯғӣ. – Теҳрон, 1313.